Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΞΑΝΑΣΤΑΥΡΩΝΕΤΑΙ ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ

 

 

"Στη Λυκόβρυση, ένα χωριό τής Ανατολίας, ένα παμπάλαιο έθιμο απαιτεί από τους κατοίκους να αναβιώσουν το Πάθος τού Χριστού κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα. Η άφιξη μιας ομάδας Ελλήνων, κυνηγημένων από τους Τούρκους, μοιράζει τη Λυκόβρυση στα δύο: ενώ ο ιερέας και οι προύχοντες αποδιώχνουν τους απόκληρους, εκείνοι που υποδύονται τους Αποστόλους και τον Χριστό προσπαθούν να τους βοηθήσουν. Μια άγρια πάλη αρχίζει να εξελίσσεται ανάμεσα στους πρόσφυγες, που έχουν εξαγριωθεί από την μακρά λιμοκτονία, και τους κατοίκους τού χωριού. Μια ιστορία με πολύ σύγχρονους απόηχους. Αυτό το επικό μυθιστόρημα του μεγάλου Έλληνα συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη (1883-1957) επανατοποθετεί την ουσία τού ευαγγελικού μηνύματος στην καρδιά τής εποχής μας."

(Από τη γαλλική έκδοση Nikos Kazantzaki, "Le Christ Recrucifie", Plon, Paris 1988)

Στο αριστουργηματικό μυθιστόρημα "Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται" βασίστηκε η κλασσική ταινία τού Ζυλ Ντασσέν "Celui qui doit mourir" ("Εκείνος που Πρέπει να Πεθάνει", γνωστή και με τον αγγλικό τίτλο "He who must die"), που προβλήθηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών τον Απρίλιο του 1957. Επίσης, η επιτυχημένη όπερα "The Greek Passion" ("Το Ελληνικό Πάθος"), του Τσέχου Μποχουσλάβ Μαρτινού.

"Μετά την επιτυχία του "Ζορμπά", η αναγγελία ενός νέου μεγάλου μυθιστορήματος από τον Νίκο Καζαντζάκη θα εισπραχθεί με μεγάλες προσδοκίες από τους αγγλόφωνους αναγνώστες του. Δεν θα απογοητευτούν. Το μυθιστόρημα "Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται" έχει όλες τις αρετές του μεγαλείου που έκαναν διάσημο τον "Ζορμπά": "την ποίηση, το όραμα, τη φιλοσοφική κατανόηση των βασικών ανθρώπινων προβλημάτων". Αλλά φτάνει πολύ πιο μακριά. Μέσα στα στενά όρια ενός Ελληνικού χωριού, που βρίσκεται υπό Τουρκική κατοχή, ολόκληρη η ιστορία τής ανθρωπότητας και του Υιού του Θεού αντικατοπτρίζεται σαν σε καθρέφτη.

Οι χωρικοί, που σχεδιάζουν να διαδραματίσουν τη ζωή τού Χριστού σε ένα μυστηριακό θεατρικό δρώμενο, καταποντίζονται από την αποστολή τους. Ταυτίζονται με τους ρόλους που τους έχουν δοθεί· και, όταν μια ομάδα προσφύγων, που άφησαν τα ερείπια των λεηλατημένων σπιτιών τους, φτάνει στο χωριό ελπίζοντας να βρει προστασία, το δράμα τού Θείου Πάθους γίνεται πραγματικότητα.

Αφηγούμενος αυτή την ιστορία αγάπης και μίσους, ζήλιας και κακίας, θάρρους και εγκαρτέρησης, ο Καζαντζάκης αποδεικνύει για άλλη μια φορά πως είναι ένας αριστοτέχνης τής ρεαλιστικής περιγραφής και της δημιουργίας χαρακτήρων. Όμως, ο αμείλικτος ρεαλισμός του διαποτίζεται από ένα βαθύ ποιητικό αίσθημα, το οποίο του επιτρέπει από το χάος να δημιουργεί αρμονία, από ένα μικρό χωριό να χτίζει το σύμπαν."

(Από την αγγλική έκδοση "Christ Recrucified" by Nikos Kazantzakis, αρχικά Bruno Cassirer - Oxford και κατόπιν Faber and Faber, London - Boston, 1990.) 

"Το μυθιστόρημα "Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται" είναι αναμφίβολα ένα έργο υψηλής καλλιτεχνικής τάξεως, δημιουργημένο από ένα τρυφερό και σταθερό χέρι, και χτισμένο με έντονη δυναμική ισχύ. 
Ιδίως θαύμασα την ποιητική διακριτικότητα στη διατύπωση των, λεπτών αλλά αλάθευτων, νύξεων στην ιστορία του Χριστιανικού Πάθους. Δίνουν στο βιβλίο το μυθικό υπόβαθρό του, το οποίο αποτελεί 
ένα τόσο ζωτικό στοιχείο στη σημερινή επική φόρμα..."

http://www.ethnos.gr/biblio/arthro/xoris_iouda_staurosi_de_ginetai-63942717/

Κι όπως θα πει ο παπα-Γρηγόρης: «Συνήθεια παλιά, πάππου προσπάππου, στο χωριό μας, κάθε εφτά χρόνια να διαλέγουμε απ' όλους τους χωριανούς πέντ' έξι που θα ζωντανέψουν με τα κορμιά τους, σαν έρθει η Μεγάλη Βδομάδα, τα Πάθη του Χριστού».

Σ' ένα χωριό της Ανατολίας, στη Λυκόβρυση, ένα παμπάλαιο έθιμο απαιτεί από τους κατοίκους να αναβιώνουν τα Πάθη του Χριστού κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα.

Ο παπα-Γρηγόρης και οι προεστοί μοιράζουν ρόλους στον βοσκό Μανωλιό - Χρηστό, στον Παναγιώταρο - Ιούδα, σε Πόντιο Πιλάτο και αποστόλους.

Με σπαρταριστούς αλληγορικούς διαλόγους γίνεται η διανομή και αξιοσημείωτη παραμένει η σημειολογική ανάθεση αναλόγως... προσόντων: «Χωρίς Ιούδα, σταύρωση δε γίνεται, και χωρίς σταύρωση ανάσταση δε γίνεται. Ανάγκη πάσα το λοιπόν ένας από τους χωριανούς να θυσιαστεί και να κάνει τον Ιούδα», ο παπα-Γρηγόρης στην προσπάθειά του να πείσει τον Παναγιώταρο να γίνει Ιούδας: «Για να σωθεί ο κόσμος, πρέπει να σταυρωθεί ο Χριστός. για να σταυρωθεί ο Χριστός, πρέπει ένας να τον προδώσει... Βλέπεις το λοιπόν πως, για να σωθεί ο κόσμος ο Ιούδας είναι απαραίτητος.πιο απαραίτητος από κάθε άλλον απόστολο. Ενας απόστολος να λείψει, δεν πειράζει. αν λείψει όμως ο Ιούδας, τίποτα δε γίνεται... Υστερα από το Χριστό, αυτός είναι ο πιο απαραίτητος... Κατάλαβες;».

Το μυθιστόρημα που ξεκινά τη Μεγάλη Εβδομάδα και τελειώνει τα Χριστούγεννα αναβιώνει τα θεία πάθη του Μανωλιού-Χριστού αυτήν τη φορά. Με προδοσίες, θυσία, ακάνθινο στεφάνι, μια μορφή σταύρωσης και ενδιάμεσα ένα χωριό να άγεται και να φέρεται και να φωνάζει «άρον, άρον σταύρωσον αυτόν», η θυσία του Μανωλιού θα μοιάζει σαν θεανθρώπινη γέννα, ο άνθρωπος στη θεϊκή του υπόσταση και το κείμενο γεμάτο από ευαγγελικές ρήσεις, παραβολές, εικόνες σπαρταριστής καθημερινής ζωής, ανθρώπινους αλλά συνάμα και φιλοσοφικούς και θεοσοφικούς διαλόγους. Ενα χωριό σταυρωμένο σε πτώση και ο ένας που θα θυσιαστεί για να σωθούν οι υπόλοιποι.

«Tρυφερό χέρι»
«Το μυθιστόρημα «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» είναι αναμφίβολα ένα έργο υψηλής καλλιτεχνικής τάξεως, δημιουργημένο από ένα τρυφερό και σταθερό χέρι, και χτισμένο με έντονη δυναμική ισχύ. Ιδίως θαύμασα την ποιητική διακριτικότητα στη διατύπωση των, λεπτών αλλά αλάθευτων, νύξεων στην ιστορία του Χριστιανικού Πάθους. Δίνουν στο βιβλίο το μυθικό υπόβαθρό του, το οποίο αποτελεί ένα τόσο ζωτικό στοιχείο στη σημερινή επική φόρμα...» θα γράψει ο Τόμας Μαν (Νόμπελ Λογοτεχνίας 1929) και ο Αλμπερτ Σβάιτσερ (Νόμπελ Ειρήνης 1952):

«Από τότε που ήμουν μικρό παιδί, κανένας συγγραφέας δεν μου έχει κάνει τόσο βαθειά εντύπωση, όσο ο Νίκος Καζαντζάκης. Το έργο του έχει βάθος και διαχρονική αξία, επειδή (ο Καζαντζάκης) έχει βιώσει πολλά».Και από την αγγλική έκδοση: «Το μυθιστόρημα «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» έχει όλες τις αρετές του μεγαλείου που έκαναν διάσημο τον «Ζορμπά»: την ποίηση, το όραμα, τη φιλοσοφική κατανόηση των βασικών ανθρώπινων προβλημάτων.

Αλλά φτάνει πολύ πιο μακριά. Μέσα στα στενά όρια ενός Ελληνικού χωριού, που βρίσκεται υπό Τουρκική κατοχή, ολόκληρη η ιστορία τής ανθρωπότητας και του Υιού του Θεού αντικατοπτρίζεται σαν σε καθρέφτη.

Οι χωρικοί, που σχεδιάζουν να διαδραματίσουν τη ζωή τού Χριστού σε ένα μυστηριακό θεατρικό δρώμενο, καταποντίζονται από την αποστολή τους. Ταυτίζονται με τους ρόλους που τους έχουν δοθεί· και, όταν μια ομάδα προσφύγων, που άφησαν τα ερείπια των λεηλατημένων σπιτιών τους, φτάνει στο χωριό ελπίζοντας να βρει προστασία, το δράμα τού Θείου Πάθους γίνεται πραγματικότητα.

Aφηγούμενος αυτή την ιστορία αγάπης και μίσους, ζήλιας και κακίας, θάρρους και εγκαρτέρησης, ο Καζαντζάκης αποδεικνύει για άλλη μια φορά πως είναι ένας αριστοτέχνης της ρεαλιστικής περιγραφής και της δημιουργίας χαρακτήρων Ομως, ο αμείλικτος ρεαλισμός του διαποτίζεται από ένα βαθύ ποιητικό αίσθημα, το οποίο του επιτρέπει από το χάος να δημιουργεί αρμονία, από ένα μικρό χωριό να χτίζει το σύμπαν».

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ

 

http://www.ethnos.gr/biblio/arthro/o_xristos_ksanastauronetai-63943112/